Uszkodzenia chrząstki

Powierzchnie stawowe kości tworzących staw kolanowy (kość udowa, rzepka i kość piszczelowa) pokryte są chrząstką stawową. Prawidłowa chrząstka stawowa (chrząstka szklista) ma grubość 1-7 mm w zależności od lokalizacji.  Spełnia ona bardzo ważną funkcję biomechaniczną. Z jednej strony, dzięki gładkiej powierzchni minimalizującej tarcie, umożliwia sprawne ruchy w stawie z drugiej, stanowi naturalny amortyzator ułatwiający przenoszenie obciążeń osiowych w stawie i ich rozłożenie na całą powierzchnię stawową.

 

Chrząstka stawowa nie zawiera naczyń krwionośnych i limfatycznych  a jej odżywianie pochodzi głównie z mazi stawowej wytwarzanej przez błonę maziową. Błona maziowa stanowi wewnętrzną warstwę torebki stawowej otaczającej cały staw i wyścieła cała jamę stawową. W czasie ruchu z mazi stawowej przenikają do chrząstki substancje odżywcze.  Głównym składnikiem prawidłowej mazi stawowej, której w stawie kolanowym jest ok 2 ml, jest kwas hialuronowy. Warunkiem optymalnego odżywienia chrząstki jest ruch, prawidłowa błona maziowa oraz nieuszkodzona powierzchni chrzęstna. Powierzchnia chrzęstna może ulegać uszkodzeniom wskutek zadziałania czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych. Mogą one doprowadzić do zmian w strukturze chrząstki, utraty jej zwartości i sprężystości i w konsekwencji do jej uszkodzeń – przerwania ciągłości, rozmiękania, rozwłóknienia lub zaniku aż do odsłonięcia warstwy podchrzęstnej kości.  Stopień uszkodzeń chrząstki stawowej określa się w skali czterostopniowej przy czym stopień pierwszy określa zmiany najmniej zaawansowane. Niestety chrząstka stawowa nie ma zdolności regeneracyjnych stąd uszkodzenia mają charakter trwały i nieodwracalny.  Uszkodzeniom chrząstki stawowej często towarzyszą ból i wysięki w stawie. Decydujące w postawieniu właściwego rozpoznania jest, jak w każdym przypadku dolegliwości ze strony stawu, właściwe badanie ortopedyczne przeprowadzone w czasie wizyty lekarskiej. Pomocnicze znaczenie mają badania obrazowe (usg, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowe) Najbardziej wartościowa i decydująca jest jednak artroskopia. Pozwala ona nie tylko na ustalenie rozpoznania ale przede wszystkim na zastosowanie od razu, w jej trakcie, ostatecznego leczenia chirurgicznego. W przypadkach uszkodzeń chrząstki leczenie operacyjne , w zależności od rodzaju i zaawansowania uszkodzenia, polega na usunięciu uszkodzonych fragmentów chrząstki, wyrównaniu i wygładzeniu jej powierzchni. W  przypadku niewielkich  ubytków chrząstki z odsłonięciem warstwy podchrzęstnej ( IV stopień uszkodzenia) wykonujemy tzw microfractures ( nawiercenie odsłoniętych powierzchni kości cieniutkim wiertłem) W większych ubytkach możemy zastosować rekonstrukcję z użyciem membrany kolagenowej i czynników wzrostu lub przeszczepy chrząstki. Decyzję co do sposobu zaopatrzenia uszkodzeń podejmuje każdorazowo w trakcie zabiegu operujący lekarz.

W leczeniu zaawansowanych i rozległych uszkodzeń powierzchni stawowych np. w przebiegu choroby zwyrodnieniowej, dobre efekty daje podawanie do stawu kolanowego kwasu hialuronowego, który jest głównym składnikiem mazi stawowej.  W praktyce, podawanie takich preparatów stosujemy bądź zamiast leczenia operacyjnego, bądź w 2-3 miesiące po jego zakończeniu. W ostatnim czasie, zwłaszcza u ludzi młodych (do 50 r.ż), w przypadku rozpoznanych zmian chrząstki stosuje się podawane dostawowo  tzw. czynników wzrostu (PRP), które w świetle najnowszych badań mają zdolności naprawcze w stosunku do uszkodzeń wielu tkanek, w tym uszkodzeń chrząstki stawowej.